\ Greece in Foreign Office Eyes: Then is Now
By Dr. William Mallinson*
In the words of Guicciardini, things have always been the same, the past sheds light on the future, and the same things return with different colours. In the case of official British views of Greece and Greek politicians, there is a remarkable consistency of policy and opinion over the years, and the themes which we shall now look at, taken from documents from thirty and more years ago, are likely to be similar in essence now, apart from some different colours. Let us look at corruption, Cyprus, the Aegean and a rather inept British Foreign Minister, James Callaghan: he’s the chap who gave in to Kissinger and was responsible for not stopping the invasion of Cyprus; tried to give up the British bases; was not allowed by Kissinger to give them up; and who then lied about his knowledge of the invasion plans, as we shall see later. We shall use some of the latest files released. The Foreign Office was obliged to courier copies of files to me in Athens, after the Information Commissioner took my side. It all reads like a tragi-comedy, and is highly relevant to today, since although the lying, high-level thieving and sheer incompetence that are currently destroying Greece are due to the likes of Taperman, Jeffery, Turkoglou and Papadimos, the origins reach back further.
Rot
The rot was there from at least 1974, when the old Karamanlis took over with New Democracy, and when Greece was beginning its negotiations to enter the EEC, with strong French support. Let us look at French views through Foreign Office files:
M. Villemur found it difficult to see what was to be done about Greek agriculture […] He was preparing a study on the subject and was gravely handicapped by the extraordinary lack of statistics.[…] M. Villemur wondered if in fact certain statistics existed at all. The French had noticed that when they tried to extract statistical information the Greeks became very secretive. He was also concerned about the very small number of Greek Civil Servants who understood the magnitude of the problem they were facing. There were only three or four who did so and who took all the decisions. […] Villemur expressed reservations very similar to those held in this Embassy about the extent to which the highly inefficient Greek bureaucracy was capable of gearing itself up to make the necessary efforts.
By 1981, the situation had not improved. The British ambassador in Greece was highly critical of Greek politics. The following could have been written today:
First, inefficiency and corruption. The Greek public service is bureaucratic, slow moving, and highly politicised. The administration finds it difficult to respond to the need for reform […] Though the Greeks are good at making plans, they are less good at carrying them out, and past masters at changing them for new plans. […] Where the administration and citizen come face to face, there is also inefficient and sometimes inhumane bureaucracy.[…]The problem is partly an Ottoman bureaucratic tradition which revels in documentation and in which the petty official, not able to take responsibility for positive action, shows his power by obstructing his fellow citizens; partly the effect of the low level of education of the majority of civil servants, compounded by the propensity of all governments to put placemen into the administration (which in turn results in over-manning).[…] Much of the ‘corruption’ in Greek public life amounts in my view to little more than the working to the limits of the political system, which allows and is indeed based on the principle of rousfeti, of favours done between patron and client. This is, as anthropologists can show, deeply embedded in Greek society, and serves a social purpose so long as the administration does not provide speedy and impartial treatment to its citizens. (I am aware that there is a circular argument here that rousfeti itself prevents the development of a just state.) The local deputy persuades the Minister to find a job in a corner of his Ministry for the son of one of his clients (the Greeks say ‘one of our people’). The boy is not too bright and will not improve the efficiency of the Ministry: but the votes of the client, who is the village Headman, and of his extended family and friends, are assured. The same principle of favours exchanged applies of course to other benefits than jobs – places in hospital, even attachments to Embassies abroad. There have been grosser examples of corruption involving the highly placed, including Ministers. The handling of private sector contracts can provide examples. But I do not have the impression that this is widespread. Nor that the reputation of the government and administration has been damaged. The Greek voters seem to regard both the lesser and the greater corruption as an inevitable part of the social and political scene. With proper scepticism, they do not (except for committed and the naïve) expect PASOK to be much different. […] Accession to the European Community is certainly going to bring particular, and acute problems of adaptation in which some parts of Greek industry, unable to compete without protection, will go under.[…] PASOK in power would be a force for instability and disintegration, damaging to western interests. […] Finally, where within the system lies the possibility of change and reform such as will reduce the inefficiencies and eliminate the corruption? It is hard to see. I have doubts about PASOK’s credentials to reform the administration and machinery of government. […] Nor is it easy to see rapid change from New Democracy. The years in power have eroded the will to improve the existing order which was so evident after the fall of the dictatorship.
Mitsotakis ‘not above corruption’.
Apart from good quality analyses by the British embassy in Athens, British diplomats also had a file on leading Greek personalities. Thus, Miltiades Evert could be ‘brusque, bumptious and arrogant, and was not much liked’; Giannis Horn was ‘an unbalanced character’ could be ‘extremely amusing and very offensive, was ‘virtually impossible to work for and extremely tight-fisted’; Spyridon Markezinis was ‘a funny-looking frog-like little man’; Constantine Mitsotakis ‘was said not be above corruption’ (English understatement can be so diplomatic!).
Papandreou and PASOK: Ambition, Health and Drinking
Andreas Papandreou was seen as ‘considerably more rational in private than his histrionic public appearances would suggest, cultivating a reasoned, academic air’, and was ‘an ambitious opportunist with a strong belief in his own inherited destiny’, whose ‘health had been in some doubt in the past two years’ (1979/80). ‘There was strong evidence’, wrote the ambassador three years before the above, ‘that he was the leader of Aspida, whose aim was to establish a political power base in the Army for the Papandreous’ . Extracts from a diplomatic report make interesting reading:
One cannot but be worried by Papandreou’s reputation for intrigue and his propensity to alienate political associates and friends. His many political enemies declare that Papandreou is an unstable personality, albeit a brilliant one. There is a real danger that as Prime Minister of Greece Papandreou would bring Greece once more towards political chaos and renewed military intervention.
By June 1980, some seventeen months before the elections, the ambassador still considered Papandreou’s PASOK to be a one-man band, and that a PASOK government would bring economic crisis and governmental chaos. He was perhaps jumping the gun, since the chaos did not arrive until thirty years later. A wonderful bequest! Papandreou, like many a demagogue, was a political chameleon: in private, particularly with the British, he was almost sycophantic on occasions, especially with Foreign Minister Lord Carrington: in November 1980, one month after the Karamanlis government had rejoined NATO’s integrated military structure, he was, according to a Foreign Office official, ‘running after Lord Carrington, trying to express views which would expose the least possible diversion of view’. The official wrote:
The only words I can remember omitting from the record sounded positively silly. He actually said: ‘if you like, we could even remain in the military organisation of NATO.’
We all know that when he came to power, Papandreou did not carry out his electoral rhetoric about leaving NATO, but then few politicians are known for matching words to deeds. Apart from that, it is well known that many politicians drink a lot of alcohol. Papandreou was apparently no exception, and the Foreign Office even got involved in a spot of gossip, at the highest level, about Papandreou’s drinking and health, the original source having been the Turkish Foreign Minister, Türkmen:
[…] Turkmen, when talking to the Secretary of State, had implied that Papandreou once had, and might still have, a drinking problem […] there were persistent stories about two years ago about a drinking problem. But less has been said about it recently. Apparently, Papandreou still enjoys his whisky and his ouzo, but the Ambassador has never seen him the worse for wear or met anyone who claims to have done so. Apparently Papandreou is in the habit of offering people who come to his office an ouzo instead of coffee and tends to take one himself. He apparently did this when the Turkish Ambassador called on him in Athens. This is probably the origin of the Turkmen story. There are apparently stories that Papandreou’s health is not too good in other ways and he is working at a very intense rate. There are no overt signs yet that he is cracking up with the strain.
Cyprus, the British Bases and Turkey
Let us now move on briefly to our Cypriot relatives: 1981 witnessed the Foreign Office at last admitting to itself that it considered its military territories on Cyprus to be more important to Britain than a solution on re-unification. Let us not forget that, in Britain’s last desperate attempt to be free of its American military master and the pro-Turkish and pro-Israeli Kissinger’s pressure, she had tried to give up the bases between 1974 and 1979, before the fanatical Thatcher came to power. At the end of 1980, having completely succumbed to the master-butler relationship, a senior Foreign Office official wrote:
The benefits which we derive from the SBAs are of major significance and virtually irreplaceable. They are an essential contribution to the Anglo-American relationship. The Department have regularly considered with those concerned which circumstances in Cyprus are most conducive to our retaining unfettered use of our SBA facilities. On balance, the conclusion is that an early ‘solution’ might not help (since pressures against the SBAs might then build up), just as breakdown and return to strife would not, and that our interests are best served by continuing movement towards a solution – without the early prospect of arrival.
And what did the Foreign Office think of two well-known Cypriots in 1980? Glafcos Clerides was articulate and privately reasonable and flexible. But it was open to doubt whether he was any longer likely to provide effective leadership if he got the chance. Here, the Foreign Office was rather wrong. But what of Rauf Denktaş? He suffered from an inferiority complex which made him emotional and quick tempered if, as frequently happened, he felt or imagined that he was being misunderstood or underestimated. But he could be charming, with a mischievous sense of humour when relaxed. Compare this with what the Foreign Office was thinking about the Turks in 1977:
They are a proud, obstinate and largely unenlightened people, assertive of their national identity and rights and uncompromising in their pursuit of them.
This did not of course prevent Britain from considering Turkey more important than Greece:
We should also recognise that in the final analysis Turkey must be regarded as more important to Western strategic interests than Greece and that, if risks must be run, they should be risks of further straining Greek rather than Turkish relations with the West.
The Continental Shelf
The same two-faced attitude is evident in the Turkish claims to the Greek Continental Shelf:
The British Government’s view of the issues is much closer to the Greek than the Turkish view (in particular, Britain supports the entitlement of islands to have a Continental Shelf). However, we do not wish to prejudice our position in our own Continental Shelf disputes with France and Ireland and have avoided getting involved in the substance of the Greek/Turkish disputes, confining ourselves to encouraging moderation on both sides.
This a good point at which to relate this question to the incompetence of Foreign and then Prime Minister James Callaghan, who allowed Turkey to occupy Cyprus, in contravention of the Treaty of Guarantee, and who, as we shall see at the end of this tragic-comedy of an article, then lied about his foreknowledge of the invasion: in August 1976, at the height of a crisis caused by the Turkish exploration ship Sismik-1 operating illegally in Greek waters, and when the UN Security Council was discussing the question, Kissinger telephoned Callaghan. The dialogue is hilarious:
Kissinger: […] The Greeks are trying to ram a resolution through with a lot of support from Europeans. And my fear is that once that resolution is through and if the Turks violently object we still have the problem of the ship. And I wondered whether we shouldn’t aim for a resolution that’s more balanced.
Prime Minister: I see. I’m out of touch with it really, Henry. What’s the present position on the resolution? Is it going through tonight or what?
Kissinger: No, no. It’s not going to come up till tomorrow. Are you in London?
Prime Minister: I’m in Sussex. I’m on holiday really.
Kissinger: I’m sorry.
Prime Minister: No. It’s all right. But I haven’t been following this one in particular except in the newspapers.
Kissinger: Well let me get you to 10 Downing Street what the state of the play in New York is, to supplement the African thing.
Prime Minister: I’ll get No.10 to tell me what it is. And what is it you would like me to do? Do you want a more moderate resolution?
[…]
Kissinger: It’s the French who are pursuing a very pro-Greek line.
Prime Minister: Ah, yes. Well, they would, of course. Yes, I see. And what about the others?
Kissinger: We are not anti-Greek. We just don’t see any point in humiliating the Turks right now.
[…]
Prime Minister: What’s the line up? This is within the Security Council, is it?
Kissinger: That’s right.
Prime Minister: What’s the line up at the moment then? Anybody with the French?
Kissinger: You and the Italians.
Prime Minister: We’re with the French, are we, at the moment?
[…]
Prime Minister: This problem of the Greeks and the Turks is a difficult one because none of us in the European Community likes to look as though we are opposing the Greeks. You know, we all go around saying that we want them very badly as part of the Community. Everybody goes on on these lines.
Kissinger: But they do have a tendency to overplay their hands.
Prime Minister: That’s right. Well I know they always did from 1945 onwards, and indeed before then. Righto Henry.
[…]
Economy with the Truth
Before concluding on this tawdry story of international relations, let us look at how James Callaghan and the Foreign Office treated the truth. On 19 February 1976, Callaghan appeared before the [parliamentary] Select Committee on Cyprus, accompanied by three Foreign Office minders:
Mr. Rees-Davies: […] at least you recognised, did you not, that there was to be an immediate invasion by the Turks into at least northern Cyprus at that time and that that was imminent?
Mr. Callaghan: No.
[…]
Mr. Rees-Davies: When you had the first Geneva Conference and communiqués were signed on the 30th of July, at that time there was no indication that the Turks were withdrawing because reports were still coming through that they were increasing their hold in Northern Cyprus; that is right, is it not?
Mr.Goodison [FCO minder]: It is true that immediately after the signature of the Geneva Declaration the Turks did move forward a little, but the substance of the Declaration was that they were going to stop, and it involved the delineation of the cease-fire lines which was to proceed between the two conferences. We expected that the lines would become stabilised after the first Geneva Conference.
Mr. Rees-Davies: That is right. You expected it but, in fact, events did not turn out that way. They still continued to indicate that there was a real danger of further advance, did they not?
Mr. Callaghan: No, I do not think that was indicated at all.
A few days later, on 26 February, Callaghan telegrammed the High Commission in Nicosia:
You may as necessary deny that HMG had any advance intelligence about the coup or the invasion and say that I denied this to the Select Committee.
The Truth
On 19 July 1974, one day before the invasion, a senior Foreign Office official wrote to Callaghan’s Private Secretary:
The situation envisaged below is an invasion of Cyprus by Turkish forces in the next few days in accordance with the JIC [Joint Intelligence Committee] expectation of the Turkish plan of operations.
Apart from this evidence of foreknowledge of the Turkish invasion of 20 July, the clearest evidence that Callaghan deceived the committee is contained in a top secret letter to him of 10 August, during the second Geneva conference, from Air Vice Marshall Mellersh, Assistant Chief of the Defence Staff, who was in Geneva:
MILITARY ASPECTS OF THE PRESENT SITUATION
Likely Turkish Plans
1. The Turkish army is looking for an excuse to continue operations. The next likely objective is to increase the size of their area to take in the entire North-East of Cyprus, bounded by a line from five miles east of Morphou, through the southern suburbs of Nicosia and along the old Famagusta road to Famagusta. I consider that to achieve this they would launch ground attack from their present position in the West and in Nicosia, combined with a parachute landing by two battalions in the Chatos enclave and possibly a beach landing in the northern part of Famagusta Bay. At the same time they would mount an armoured thrust Eastwards from the Eastern positions to link up with Chatos. A landing in Morphou Bay is considered unlikely at this stage.[…]
The same day, Mellersh sent a telegram from Geneva to the Vice-Chief of the Defence Staff in London:
Foreign Secretary is most concerned at hard line attitude being adopted by Turkish delegation at Geneva and the strong indication that they may soon attempt a major breakout from the area at present under their control. MOD reps have been asked to offer advice in general terms on the likely form a break out would take and what UNFICYP suitably reinforced could do by interposing itself and making it quite clear to the Turks that they would have to take on a UN force in achieving their objectives. The force would have to be large enough and so armed as to give good account of itself, but I have emphasized that deterrence is all we could hope for and that any question of holding the Turks is out of the question with the estimated Turkish force levels and in the face of Turkish air [support].
As has been said, ‘the truth cannot be denied’. But it can be kept hidden for many years. International politics, like national politics, is a filthy game, often based on greed, ambition, pride and fear. So why did Callaghan and his Foreign Office lie? Essentially, to avoid telling the public that Britain had succumbed to Kissinger and lost its independence in foreign and defence policy. And he needed to keep his image as clean as possible within his own Labour Party, for the internal elections as leader of that party and therefore Prime Minister. In fact, he was Prime Minister less than two months later, following Wilson’s resignation.
To Conclude
British foreign and defence policy, especially on Greece, Cyprus and Turkey, is essentially the same now as then, whatever the soft-sounding hegemonolinguistic platitudes spewed out by government public relations machines. Any solution on The Aegean or Cyprus is predicated on the perceived importance of Turkey – whatever anti-Israeli rhetoric Erdogan churns out for internal and Moslem consumption - and on the bases that are now British only in name. Just as with the lies on Iraq, and now on Iran, only a fool could think that the United States of United Kingdom and Israel (USUKI) want a legal solution in the Aegean and on Cyprus. Only a political one will do! And ‘political’ means ignoring international law. How else to control the Eastern Mediterranean and watch the Russians, who were once Greece’s best friends, until Venizelos (not to forget Plastiras) messed it all up?
10 March 2012
Brief Academic Curriculum Vitae: William Mallinson
William Mallinson is a former Member of Her Majesty’s Diplomatic Service who left to study for, and was awarded, his Ph.D. at the London School of Economics and Political Science’s Department of International History. He covered Dutch foreign policy, Dutch-German relations and German rearmament during the initial period of the building of European institutions and NATO, and the formative years of the Cold War. He is now Lecturer in British history, literature and culture at the Ionian University. Since 1994, when he was awarded a Greek Government scholarship, he has been perusing British Foreign Office, Ministry of Defence, Prime Minister’s Office and Cabinet archives, under the general rubric of Anglo-Greek relations during the Cold War, including Cyprus. He has also published several articles in the press, and spoken at numerous conferences. He is an occasional lecturer at the Greek National Defence School, particularly on Britain and Russia/ USSR. His books are :
Public Lies and Private Truths, Cassell, London and New York, 1996, and Leader Books, Athens, 2000.
Portrait of an Ambassador, Attica Tradition Educational Foundation, Athens, 1998.
Cyprus: A Modern History, I.B. Tauris, London and New York, 2005, updated in 2009 as a paperback. Also published in Greek in 2005 by Papazissis, Athens.
From Neutrality to Commitment: Dutch Foreign Policy, NATO and European Integration, I.B. Tauris, London and New York, 2010.
Partition through Foreign Aggression, University of Minnesota, 2010.
Cyprus, Diplomatic History and the Clash of Theory in International Relations, I.B. Tauris, London and New York, 2010. Also published in Greek by Estia, 2011.
Britain and Cyprus: Key Themes and Documents since World War Two, I.B. Tauris, London and New York, 2011.
He has numerous articles and reviews in academic refereed journals, of which some recent ones are:
‘Enosis, Socio-Cultural Imperialism and Strategy: Difficult Bedfellows’, Middle Eastern Studies, vol.41, no. 4, July 2005.
‘US Interests, British Acquiescence and the Invasion of Cyprus’, The British Journal of Politics and International Relations, vol.9, no. 3, August 2007.
‘Britain, Cyprus, Turkey, the USA and Greece in 1977: Critical Submission or Submissive Criticism?’, Journal of Contemporary History, vol. 44, no. 4, October 2009.
‘Spies, Jolly Hockeysticks and Imperialism in Cyprus’, Journal of Balkan and Near Eastern Studies, vol. 13, issue 2, June 2011.
‘Foreign Policy Issues of a Part-Occupied EU State’, The Cyprus Review, vol.23, no.1, Spring 2011.
Η Ελλάδα με τα μάτια του Φόρεϊν Όφις: Από το «τότε» στο «τώρα»
του Δρ. William Mallinson
Μετάφραση στην Ελληνική: Βιλελμίνη Μπακάλη
Όπως έλεγε και ο Γκουιτσαρντίνι, τα πράγματα ήταν πάντα τα ίδια, το παρελθόν φωτίζει το μέλλον και τα ίδια πράγματα επανέρχονται με διαφορετικές αποχρώσεις. Στην περίπτωση των επισήμων βρετανικών αντιλήψεων για την Ελλάδα και τους Έλληνες πολιτικούς, παρατηρείται μια αξιοσημείωτη συνέπεια πολιτικής και απόψεων επί δεκαετίες. Τα θέματα με τα οποία πρόκειται να ασχοληθούμε –που εντοπίζονται σε έγγραφα ηλικίας άνω των τριάντα ετών- πιθανώς μοιάζουν στην ουσία τους με τα σημερινά με κάποιες διαφορές στην απόχρωση. Ας θυμηθούμε τη διαφθορά, την Κύπρο, το Αιγαίο και έναν κάπως αδέξιο Βρετανό Υπουργό Εξωτερικών, τον Τζέιμς Κάλλαχαν• πρόκειται για κείνον τον τύπο που ενέδωσε στον Κίσινγκερ και θεωρείται υπεύθυνος για την μη αποτροπή της εισβολής στην Κύπρο, που επεχείρησε να παραδώσει τις βρετανικές βάσεις, που ο Κίσινγκερ δεν του επέτρεψε να το πράξει και που αργότερα είπε ψέματα περί αγνοίας των επικειμένων σχεδίων εισβολής, όπως θα δούμε και στη συνέχεια. Θα χρησιμοποιήσουμε κάποια από τα πιο πρόσφατα αρχεία που αποχαρακτηρίσθηκαν και αποδεσμεύθηκαν. Το Φόρεϊν Όφις υποχρεώθηκε να μου αποστείλει αντίγραφα των αρχείων στην Αθήνα αφότου το αίτημά έτυχε της υποστηρίξεως του αρμοδίου Επιτρόπου Πληροφοριών. Είναι κάπως κωμικοτραγικά και άκρως σχετικά με την σημερινή κατάσταση• κι ενώ τα ψέματα, οι επιδέξιες κλεψιές και η καθαρή ανικανότητα που καταστρέφουν την Ελλάδα σήμερα οφείλονται σε ανθρώπους σαν τον Τάπερμαν, τον Τζέφρι, τον Τούρκογλου και τον Παπαδήμο, οι ρίζες είναι πολύ βαθύτερες.
Σαπίλα
Η αποσύνθεση είχε ήδη ξεκινήσει από το 1974, όταν ανέλαβε ο παλιός Καραμανλής με τη Νέα Δημοκρατία και όταν η Ελλάδα ξεκινούσε διαπραγματεύσεις για την ένταξή της στη ΕΟΚ και η Γαλλία ήταν με το μέρος της. Ας δούμε τις γαλλικές απόψεις μέσα από τα αρχεία του Φόρεϊν Όφις:
Ο κ. Βιλλεμύρ δυσκολευόταν να καταλήξει σε προτάσεις για την γεωργία στην Ελλάδα […]. Ετοίμαζε μια σχετική μελέτη, αλλά η εξαιρετική έλλειψη στατιστικών στοιχείων αποτέλεσε σημαντικό πρόσκομμα […]. Ο κ. Βιλλεμύρ αναρωτήθηκε εάν πράγματι υπήρχαν έστω και κάποια στατιστικά. Οι Γάλλοι παρατήρησαν ότι όποτε προσπαθούσαν να αποσπάσουν στατιστικές πληροφορίες, οι Έλληνες γίνονταν πολύ μυστικοπαθείς. Ανησυχούσε, επίσης, καθώς ελάχιστοι δημόσιοι υπάλληλοι αντιλαμβάνονταν την έκταση του προβλήματος που αντιμετώπιζαν. Μόλις τρεις ή τέσσερις ήταν αυτοί που καταλάβαιναν και λάμβαναν όλες τις αποφάσεις […]. Ο Βιλλεμύρ εξέφρασε επιφυλάξεις παρόμοιες με αυτές της Πρεσβείας μας ως προς το κατά πόσον η άκρως αντιπαραγωγική ελληνική γραφειοκρατία είναι δυνατόν να αλλάξει προκειμένου να καταβληθούν οι απαραίτητες προσπάθειες.
Μέχρι και το 1981 η κατάσταση δεν είχε βελτιωθεί καθόλου. Ο Βρετανός πρέσβης στην Ελλάδα ήταν πολύ επικριτικός ως προς τα ελληνικά πολιτικά δρώμενα. Το παράθεμα που ακολουθεί θα μπορούσε να είχε συνταχθεί και σήμερα:
Πρώτον, ανικανότητα και διαφθορά. Οι ελληνικές δημόσιες υπηρεσίες χαρακτηρίζονται από γραφειοκρατία, βραδύτητα και έντονη κομματικοποίηση. […] Η διοίκηση δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στην ανάγκη για μεταρρυθμίσεις. […] Παρόλο που οι Έλληνες είναι καλοί στο να εκπονούν σχέδια, υστερούν στην υλοποίηση τους και τα αλλάζουν με καινούργια με μοναδική μαεστρία. […] Κάθε φορά, επίσης, που η διοίκηση έρχεται σε επαφή με τους πολίτες, παρατηρείται μια αντιπαραγωγική και συχνά απάνθρωπη γραφειοκρατία.[…] Το πρόβλημα έγκειται εν μέρει στην οθωμανική γραφειοκρατική παράδοση που αρέσκεται σε έγγραφα και πιστοποιητικά και στην οποία ο ασήμαντος λειτουργός, ανίκανος να αναλάβει πρωτοβουλία κι ευθύνη για θετική δράση, κάνει επίδειξη ισχύος του κωλυσιεργώντας τους συμπολίτες του και εν μέρει οφείλεται στο χαμηλό μορφωτικό επίπεδο της πλειονότητας των δημοσίων υπαλλήλων σε συνδυασμό με την τάση όλων των κυβερνήσεων να τοποθετούν «δικούς τους» στη διοίκηση (γεγονός που καταλήγει με τη σειρά του σε υπεράριθμους υπαλλήλους). […] Μεγάλο μέρος της «διαφθοράς» στη δημόσια ζωή της Ελλάδος οφείλεται, κατά τη γνώμη μου, στο ότι το πολιτικό σύστημα καλείται να λειτουργήσει στα όριά του, επιτρέποντας (και μάλιστα βασιζόμενο) στην αρχή του ρουσφετιού, ήτοι στα χατίρια και τις πελατειακές σχέσεις. Το στοιχείο αυτό, όπως μπορούν να αποδείξουν οι ανθρωπολόγοι, είναι βαθειά ριζωμένο στην ελληνική κοινωνία και εξυπηρετεί έναν κοινωνικό σκοπό εφ’όσον η διοίκηση δεν αντιμετωπίζει τους πολίτες της με ταχύτητα και αμεροληψία. (Γνωρίζω ότι εδώ υπάρχει ένας φαύλος κύκλος περί του ότι το ίδιο το ρουσφέτι είναι που παρακωλύει την ανάπτυξη ενός δίκαιου κράτους.) Ο τοπικός βουλευτής πείθει τον Υπουργό να βρει μια δουλειά σε μια «ακρούλα» του Υπουργείου για τον γιο ενός «δικού του», όπως συνηθίζεται να λένε. Ο νέος μπορεί να μην είναι και τόσο ευφυής και να μην συμβάλλει στη βελτίωση της αποδοτικότητας του Υπουργείου• ο «πελάτης», όμως, που τυγχάνει να είναι και παράγων του χωριού, μαζί με το μεγάλο του σόι και τους φίλους του σίγουρα θα δώσουν την ψήφο τους στο κόμμα. Η ίδια αρχή περί εξυπηρέτησης με ανταλλάγματα υφίσταται και σε άλλες περιστάσεις πέραν της ευρέσεως εργασίας – από το να σου βρουν κρεβάτι σε νοσοκομείο, μέχρι και να σε διορίσουν ακόλουθο Πρεσβείας στο εξωτερικό. Υπάρχουν και πιο χονδροειδή παραδείγματα διαφθοράς που εμπλέκουν υψηλά ισταμένους, ακόμη και Υπουργούς. Οι περιπτώσεις χειρισμού συμβάσεων με τον ιδιωτικό τομέα βρίθουν τέτοιων παραδειγμάτων. Ωστόσο, δεν πιστεύω ότι αυτό το φαινόμενο είναι διαδεδομένο, ούτε ότι η φήμη της κυβερνήσεως και της διοικήσεως έχει τρωθεί. Οι Έλληνες ψηφοφόροι φαίνεται να αποδέχονται τη διαφθορά -μεγάλη ή μικρή- ως αναπόφευκτο κομμάτι της κοινωνικής και πολιτικής σκηνής. Με μια κάποια δυσπιστία, εκτός από τους αφοσιωμένους υποστηρικτές και τους αφελείς, δεν περιμένουν ότι το ΠΑΣΟΚ θα διαφέρει και πολύ. […] Η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα σίγουρα θα επιφέρει συγκεκριμένα και έντονα προβλήματα προσαρμογής, υπό το βάρος των οποίων τμήματα της ελληνικής βιομηχανίας, ανίκανα να ανταγωνιστούν χωρίς προστασία, θα καταρρεύσουν. […] Το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία θα ήταν μια δύναμη αστάθειας, διαλύσεως, επιζήμια για τα δυτικά συμφέροντα […] Τέλος, αναρωτιέμαι πού μπορεί να ενυπάρχει στο σύστημα η πιθανότητα αλλαγής και μεταρρυθμίσεως, σε βαθμό μάλιστα που θα μπορέσει να μειώσει την ανικανότητα και να εξαλείψει τη διαφθορά; Είναι δύσκολο να το εντοπίσει κανείς. Διατηρώ αμφιβολίες σχετικώς με τις δυνατότητες του ΠΑΣΟΚ να μεταρρυθμίσει τη διοίκηση και τους κυβερνητικούς μηχανισμούς. […] Ούτε, όμως, είναι εύκολο να δούμε γρήγορες αλλαγές από τη Νέα Δημοκρατία. Τα χρόνια της στην εξουσία αποσάθρωσαν τη θέληση για βελτίωση της υφισταμένης τάξεως, που ήταν τόσο πρόδηλη αμέσως μετά την πτώση της δικτατορίας.
Ο «όχι υπεράνω διαφθοράς» Μητσοτάκης
Πέραν των υψηλής ποιότητος αναλύσεων της βρετανικής Πρεσβείας στην Αθήνα, οι Βρετανοί διπλωμάτες διέθεταν και αρχείο για τις ηγετικές προσωπικότητες στην Ελλάδα. Έτσι, ο Μιλτιάδης Έβερτ μπορούσε να είναι «απότομος, υπερφίαλος και αλαζών» και «δεν ήταν ιδιαιτέρως αγαπητός». Ο Γιάννης Χορν ήταν «ένας ανισόρροπος χαρακτήρας», μπορούσε να είναι «άκρως ψυχαγωγικός, αλλά και προσβλητικός», ήταν «σχεδόν αδύνατον να δουλέψει κανείς γι’ αυτόν και εξαιρετικά σφιχτοχέρης». Ο Σπυρίδων Μαρκεζίνης ήταν «ένα αστείο ανθρωπάκι που έμοιαζε με βάτραχο». Για τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη αναφέρεται ότι «δεν ήταν υπεράνω διαφθοράς» (αυτό το σχήμα λιτότητας είναι τόσο διπλωματικό!).
Παπανδρέου και ΠΑΣΟΚ: Φιλοδοξία, Υγεία και Ποτό
Ο Ανδρέας Παπανδρέου θεωρήθηκε ως «σε μεγάλο βαθμό πιο λογικός από ό,τι έδειχναν οι θεατρινίστικες δημόσιες εμφανίσεις του, αναδίδοντας έναν μετρημένο, ακαδημαϊκό αέρα» και ήταν «ένας φιλόδοξος καιροσκόπος που πίστευε βαθύτατα στο δικό του κληροδοτημένο πεπρωμένο», του οποίου «η υγεία είχε κλονιστεί τα τελευταία δύο χρόνια» (1979/80). Τρία χρόνια μετά τα ανωτέρω ο πρέσβης γράφει: «Υπάρχουν αδιάσειστα στοιχεία ότι ήταν ο αρχηγός του ΑΣΠΙΔΑ, στόχος του οποίου ήταν να εγκαθιδρύσει μια βάση πολιτικής ισχύος στον Στρατό, προς όφελος της οικογενείας Παπανδρέου» . Ενδιαφέροντα είναι και μερικά αποσπάσματα διπλωματικής αναφοράς:
Δεν μπορούμε παρά να ανησυχούμε λόγω της φήμης του Παπανδρέου ως μηχανορράφου και της τάσεως που έχει να αποξενώνει πολιτικούς συνεργάτες και φίλους. Οι πολυάριθμοι πολιτικοί εχθροί του, δηλώνουν ότι ο Παπανδρέου είναι μια ασταθής προσωπικότητα, παρά την ευφυΐα του. Υπάρχει σημαντικός κίνδυνος ο Παπανδρέου, ως Πρωθυπουργός της Ελλάδος, να οδηγήσει τη χώρα για μια ακόμη φορά σε πολιτικό χάος και καινούργιες στρατιωτικές επεμβάσεις.
Μέχρι τον Ιούνιο του 1980, δεκαεπτά περίπου μήνες πριν από τις εκλογές, ο Πρέσβης θεωρούσε ακόμη το ΠΑΣΟΚ του Παπανδρέου «μονοπρόσωπο» κόμμα και πίστευε ότι μια τέτοια κυβέρνηση θα επέφερε οικονομική κρίση και διοικητικό χάος. Ίσως μιλούσε κάπως πρόωρα, δεδομένου ότι το χάος άργησε περίπου τριάντα χρόνια να έρθει. Τί υπέροχο κληροδότημα! Ο Παπανδρέου, σαν καλός δημαγωγός, ήταν πολιτικός χαμαιλέων• σε κατ’ ιδίαν συναντήσεις, και ιδίως με τους Βρετανούς, έφθανε ενίοτε στα όρια της δουλοπρέπειας και δη με τον Υπουργό Εξωτερικών, Λόρδο Κάρρινγκτον. Τον Νοέμβριο του 1980, ένα μήνα αφότου η κυβέρνηση Καραμανλή αποφάσισε την επανένταξη της χώρας στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, σύμφωνα με επίσημη πηγή του Φόρεϊν Όφις, «έτρεχε ξωπίσω από τον Λόρδο Κάρρινγκτον, προσπαθώντας να διατυπώσει απόψεις, οι οποίες ουδεμία αλλαγή θέσεως είχαν να επιδείξουν». Σύμφωνα με αυτήν την πηγή:
Τα μόνα λόγια που θυμάμαι να είπε εκτός πρακτικών, ηχούσαν εντελώς ανόητα. Για την ακρίβεια είπε: «εάν το επιθυμείτε, θα μπορούσαμε ακόμη και να παραμείνουμε στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ.»
Είναι γνωστό τοις πάσι ότι όταν ο Παπανδρέου ανέλαβε την εξουσία, δεν πραγματοποίησε τις προεκλογικές του δηλώσεις για απομάκρυνση από το ΝΑΤΟ -ελάχιστοι είναι, εξ άλλου, οι πολιτικοί εκείνοι που όντως υλοποιούν τις υποσχέσεις τους. Εκτός αυτού, γνωρίζουμε πολύ καλά ότι πολλοί πολιτικοί πίνουν αρκετά. Ο Παπανδρέου δεν ήταν εξαίρεση στον κανόνα: ακόμη και το Φόρεϊν Όφις (και μάλιστα σε υψηλά κλιμάκια) πήρε μέρος σε τέτοιου είδους κουτσομπολιά σχετικά με την υγεία και το πρόβλημα του Παπανδρέου με το οινόπνευμα, αλλά στην πραγματικότητα όλα ξεκίνησαν από τον Τούρκο Υπουργό Εξωτερικών, Τουρκμέν:
[…] Ο Τουρκμέν, όταν συζητούσε με τον Υπουργό Εξωτερικών της βρετανικής κυβερνήσεως, υπενόησε ότι ο Παπανδρέου είχε -και πιθανώς εξακολουθεί να έχει- πρόβλημα με το ποτό […] υπήρχαν έντονες φήμες προ διετίας περίπου για πρόβλημα αλκοολισμού. Αλλά ελάχιστα ακούγονται πλέον εσχάτως. Κατά τα φαινόμενα, ο Παπανδρέου εξακολουθεί να απολαμβάνει το ουίσκι και το ούζο του, αλλά ούτε ο Πρέσβης ούτε και κανένας άλλος τον έχουν δει ποτέ σε κακό χάλι. Κατά τα φαινόμενα, ο Παπανδρέου συνηθίζει να προσφέρει σε όσους τον επισκέπτονται στο γραφείο του ούζο αντί για καφέ και να πίνει κι εκείνος ένα μαζί τους. Το ίδιο έκανε κατά τα φαινόμενα και κατά τη σύντομη επίσκεψη του Τούρκου Πρέσβη στην Αθήνα κι έτσι ξεκίνησαν οι ιστορίες του Τουρκμέν. Υπάρχουν προφανώς και ιστορίες που εξηγούν την κακή υγεία του Παπανδρέου και που δείχνουν ότι εργάζεται σε πολύ έντονους ρυθμούς. Δεν υπάρχουν ακόμη εμφανή σημάδια καταρρεύσεως από υπερκόπωση.
Κύπρος, Βρετανικές Βάσεις και Τουρκία
Ας αναφερθούμε τώρα, εν συντομία, στους Κύπριους συγγενείς μας: το 1981, το Φόρεϊν Όφις φέρεται να παραδέχεται επιτέλους ότι θεωρεί τα στρατιωτικά του εδάφη στην Κύπρο πιο σημαντικά για τη Βρετανία απ’ ό,τι η εξεύρεση μιας λύσεως για επανένωση. Και δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η Βρετανία, σε μια ύστατη προσπάθεια να απελευθερωθεί από τους Αμερικανούς ως στρατιωτικά αφεντικά της και τις φιλοτουρκικές και φιλοϊσραηλινές πιέσεις εκ μέρους του Κίσινγκερ, προσπάθησε να παραιτηθεί των βάσεων μεταξύ 1974 και 1979, πριν αναλάβει εξουσία η φανατισμένη Θάτσερ. Κατά τα τέλη του 1980, έχοντας ενδώσει πλήρως στην σχέση αφέντη-υπηρέτη, ένας ανώτερος αξιωματούχος του Φόρεϊν Όφις γράφει:
Τα οφέλη που απορρέουν από τις Περιοχές Κυρίαρχων Βάσεων είναι μείζονος σημασίας και ουσιαστικώς αναντικατάστατα. Παίζουν ουσιώδη ρόλο στις αγγλοαμερικανικές σχέσεις. Το Υπουργείο έχει επανειλημμένως και ανά τακτά χρονικά διαστήματα συζητήσει με τα εμπλεκόμενα μέρη τις συνθήκες οι οποίες θα πρέπει να επικρατούν στην Κύπρο ώστε να είναι πρόσφορες και να συντείνουν στην εκ μέρους μας ανεμπόδιστη χρήση των εγκαταστάσεων των ΠΚΒ. Έχοντας λάβει τα πάντα υπ’ όψιν, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι μια πρόωρη «λύση» ίσως να μη βοηθήσει (καθώς μπορεί τότε να κλιμακωθούν οι πιέσεις εναντίον των ΠΚΒ), όπως δεν θα βοηθούσε και μια αποτυχία με επακόλουθη επιστροφή στις διαμάχες. Τα συμφέροντά μας εξυπηρετούνται καλύτερα εάν καταβάλουμε προσπάθειες εξευρέσεως μιας λύσεως –χωρίς την προοπτική ταχείας εξευρέσεώς της.
Και ποιά ήταν η γνώμη του Φόρεϊν Όφις για δύο πολύ γνωστούς Κυπρίους το 1980; Ο Γλαύκος Κληρίδης ήταν ένας ιδιαιτέρως ευφραδής και σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις λογικός και ελαστικός άνθρωπος. Ωστόσο, υπήρχαν αμφιβολίες για το κατά πόσον θα ήταν πλέον σε θέση να ηγηθεί αποτελεσματικά, ευκαιρίας δοθείσης. Ως προς αυτό, το Φόρεϊν Όφις έκανε μάλλον λάθος. Και ο Ραούφ Ντενκτάς; Υπέφερε από σύμπλεγμα κατωτερότητας που τον έκανε εύθικτο και ευέξαπτο, όποτε -κι αυτό συνέβαινε συχνά- ένιωθε ή φανταζόταν ότι παρερμήνευαν τα λεγόμενά του ή τον υποτιμούσαν. Μπορούσε, όμως, να είναι και γοητευτικός, με πειρακτικό χιούμορ όποτε χαλάρωνε. Ας συγκρίνουμε τα λόγια αυτά με την άποψη του Φόρεϊν Όφις για τους Τούρκους το 1977:
Είναι ένας υπερήφανος, πεισματάρης και εν γένει απαίδευτος λαός, δογματικός όσον αφορά στην εθνική του ταυτότητα και τα δικαιώματά του και ανυποχώρητος στην διεκδίκησή τους.
Αυτό, φυσικά, δεν εμπόδισε τη Βρετανία να θεωρεί ότι η Τουρκία είναι πιο σημαντική από την Ελλάδα:
Θα πρέπει επίσης να αναγνωρίσουμε το γεγονός ότι η Τουρκία, σε τελική ανάλυση, θα πρέπει να θεωρηθεί ως πιο σημαντική για τα δυτικά στρατηγικά συμφέροντα από ό,τι η Ελλάδα και ότι εάν η Δύση πρέπει να διακινδυνεύσει περαιτέρω ένταση στις σχέσεις της με μία από τις δύο χώρες, είναι προτιμότερο να έχει τεταμένες σχέσεις με την Ελλάδα παρά με την Τουρκία.
Η Υφαλοκρηπίδα
Η ίδια διπρόσωπη στάση είναι πρόδηλη και στην περίπτωση των τουρκικών διεκδικήσεων επί της ελληνικής υφαλοκρηπίδας:
Η άποψη της βρετανικής Κυβερνήσεως επί του θέματος συγκλίνει περισσότερο με εκείνην της Ελλάδος απ’ ό,τι με την τουρκική (συγκεκριμένα, η Βρετανία υποστηρίζει το δικαίωμα των νησιών στην Υφαλοκρηπίδα). Ωστόσο, δεν επιθυμούμε να προκαταβάλουμε τη θέση μας στις δικές μας διενέξεις περί Υφαλοκρηπίδος με τη Γαλλία και την Ιρλανδία και έχουμε αποφύγει την ανάμιξή μας στην ουσία των ελληνοτουρκικών αντιπαραθέσεων, περιορίζοντας τις ενέργειές μας στο να συνιστούμε σε αμφότερες τις πλευρές αυτοσυγκράτηση.
Στο σημείο αυτό αξίζει να συσχετίσουμε το εν λόγω ζήτημα με την ανικανότητα του πρώην Υπουργού Εξωτερικών και τότε Πρωθυπουργού Τζέιμς Κάλλαχαν, ο οποίος επέτρεψε στην Τουρκία να καταλάβει την Κύπρο παραβιάζοντας την Συνθήκη Εγγυήσεως και ο οποίος, όπως θα δούμε στο τέλος αυτού του κωμικοτραγικού άρθρου, έλεγε ψέματα ότι δεν γνώριζε εκ των προτέρων για την επικείμενη εισβολή. Τον Αύγουστο του 1976, στο αποκορύφωμα της κρίσεως που είχε ξεσπάσει από τις παράνομες επιχειρήσεις του ερευνητικού σκάφους «Σισμίκ-1» στα ελληνικά χωρικά ύδατα και κατά τις συνομιλίες του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για το ζήτημα, ο Κίσινγκερ τηλεφώνησε στον Κάλλαχαν. Ο διάλογός τους ήταν ξεκαρδιστικός:
Κίσινγκερ: […] Οι Έλληνες προσπαθούν να επιβάλουν ένα ψήφισμα και έχουν μεγάλη στήριξη από τους Ευρωπαίους. Φοβάμαι ότι εάν όντως περάσει και οι Τούρκοι αντιδράσουν βιαίως, εμείς και πάλι θα έχουμε το πρόβλημα με εκείνο το σκάφος. Έλεγα λοιπόν μήπως θα έπρεπε να επιδιώξουμε ένα πιο ισορροπημένο ψήφισμα.
Πρωθυπουργός: Κατάλαβα. Πραγματικά δεν έχω εικόνα, Χένρυ. Σε τί φάση βρίσκεται τώρα το ψήφισμα; Θα περάσει απόψε, τί λες;
Κίσινγκερ: Μπα, όχι. Δεν πρόκειται να συζητηθεί μέχρι αύριο. Είσαι στο Λονδίνο;
Πρωθυπουργός: Είμαι στο Σάσσεξ. Για την ακρίβεια είμαι σε διακοπές.
Κίσινγκερ: Με συγχωρείς.
Πρωθυπουργός: Δεν πειράζει -απλώς δεν έχω παρακολουθήσει ιδιαιτέρως το ζήτημα πέρα από τις εφημερίδες.
Κίσινγκερ: Επομένως άσε να δώσω στο Πρωθυπουργικό Γραφείο μία αίσθηση του πώς έχουν τα πράγματα στη Νέα Υόρκη, και να ενισχύσω κι εκείνη την αφρικανική υπόθεση.
Πρωθυπουργός: Θα ζητήσω από το Πρωθυπουργικό Γραφείο να μου πει περί τίνος πρόκειται. Και τί θα ήθελες να κάνω εγώ; Θέλεις ένα πιο μετριοπαθές ψήφισμα;
[…]
Κίσινγκερ: Οι Γάλλοι είναι αυτοί που επιδιώκουν μια στάση υπέρ της Ελλάδος.
Πρωθυπουργός: E, ναι, φυσικό είναι -τί άλλο θα έκαναν; Κατάλαβα. Και οι υπόλοιποι;
Κίσινγκερ: Δεν είμαστε ανθέλληνες, απλώς δεν θεωρούμε ότι εξυπηρετεί σε κάτι αυτή τη στιγμή να εξευτελίσουμε τους Τούρκους.
[…]
Πρωθυπουργός: Ποιες είναι οι πλευρές τώρα; Μιλάμε για το Συμβούλιο Ασφαλείας, έτσι δεν είναι;
Κίσινγκερ: Ναι, πολύ σωστά.
Πρωθυπουργός: Ποιοί, λοιπόν, συντάσσονται με ποιους αυτή τη στιγμή; Είναι κανείς με τους Γάλλους;
Κίσινγκερ: Εσείς και οι Ιταλοί.
Πρωθυπουργός: Είμαστε με τους Γάλλους σε αυτή τη φάση, ε;
[…]
Πρωθυπουργός: Αυτό το πρόβλημα των Ελλήνων και των Τούρκων είναι δυσεπίλυτο καθώς κανείς μας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα δεν επιθυμεί να φανεί ότι αντιτίθεται στους Έλληνες. Όλοι μας, ξέρεις, λέμε δεξιά κι αριστερά πόσο πολύ θέλουμε την ένταξή τους στην Κοινότητα. Όλοι κινούνται με βάση αυτή τη γραμμή.
Κίσινγκερ: Έχουν, όμως, την τάση να υπερεκτιμούν τις δυνατότητές τους.
Πρωθυπουργός: Αυτό είναι αλήθεια. Είναι έτσι από το 1945 κι έπειτα, αλλά και νωρίτερα έτσι ήταν. Έγινε, Χένρυ.
[…]
Αλήθεια με Φειδώ
Πριν ολοκληρώσω αυτή την κακόγουστη ιστορία διεθνών σχέσεων, ας δούμε πώς χειρίστηκαν την αλήθεια ο Τζέιμς Κάλλαχαν και το Φόρεϊν Όφις. Στις 19 Φεβρουαρίου 1976, ο Κάλλαχαν παρουσιάστηκε ενώπιον της Ειδικής [Κοινοβουλευτικής] Εξεταστικής Επιτροπής για την Κύπρο μαζί με τρεις επιτηρητές από το Φόρεϊν Όφις.
κ. Ρης-Ντέηβις: […]είχατε τουλάχιστον υπ’ όψιν σας, έτσι δεν είναι, ότι επέκειτο άμεση εισβολή των Τούρκων –τουλάχιστον της Βορείου Κύπρου- εκείνη την περίοδο;
κ. Κάλλαχαν: Όχι.
[…]
κ. Ρης-Ντέηβις: Όταν πραγματοποιήσατε την πρώτη Συνδιάσκεψη της Γενεύης και υπεγράφησαν τα επίσημα ανακοινωθέντα στις 30 Ιουλίου, δεν είχατε καμία ένδειξη τότε ότι οι Τούρκοι θα αποσύρονταν καθώς υπήρχαν ακόμη πολλές αναφορές ότι ενέτειναν την κατοχή τους στην βόρεια Κύπρο. Σωστά;
κ. Γκούντινσον [επιτηρητής του Φόρεϊν Όφις]: Είναι αλήθεια ότι αμέσως μετά την υπογραφή της Διακηρύξεως της Γενεύης οι Τούρκοι προήλαυσαν λίγο ακόμη. Ωστόσο, η ουσία της Διακηρύξεως ήταν ότι έπρεπε να σταματήσουν και περιελάμβανε τη χάραξη των γραμμών καταπαύσεως του πυρός, οι οποίες θα έπρεπε να παγιωθούν κατά την περίοδο μεταξύ των δύο συνδιασκέψεων. Περιμέναμε ότι οι γραμμές θα σταθεροποιούνταν μετά την πρώτη Συνδιάσκεψη της Γενεύης.
κ. Ρης-Ντέηβις: Πολύ σωστά. Το περιμένατε αλλά εν τέλει δεν συνέβη. Τα στοιχεία εξακολουθούσαν να καταδεικνύουν ότι υπήρχε πραγματικός κίνδυνος περαιτέρω προελάσεως, έτσι δεν είναι;
κ. Κάλλαχαν: Όχι, δεν πιστεύω ότι υπήρχαν ενδείξεις για κάτι τέτοιο.
Μερικές ημέρες αργότερα, στις 26 Φεβρουαρίου, ο Κάλλαχαν έστειλε στην Ύπατη Αρμοστεία στη Λευκωσία το κατωτέρω τηλεγράφημα:
Μπορείτε, εάν κριθεί απαραίτητο, να διαψεύσετε ότι η Κυβέρνηση της ΑΜ είχε έγκαιρη πληροφόρηση για το επικείμενο πραξικόπημα ή την εισβολή και να αναφέρετε ότι το αρνήθηκα στην Εξεταστική Επιτροπή.
Η Αλήθεια
Στις 19 Ιουλίου του 1974, μία ημέρα πριν από την εισβολή, ένας ανώτερος αξιωματούχος του Φόρεϊν Όφις έγραφε στον ιδιαίτερο γραμματέα του Κάλλαχαν τα εξής:
Η κατάσταση η οποία περιγράφεται κατωτέρω αφορά εισβολή της Κύπρου από τουρκικές δυνάμεις εντός των προσεχών ημερών, συμφώνως προς την πρόβλεψη της Κοινής Επιτροπής Πληροφοριών σχετικώς με τα επιχειρησιακά σχέδια των Τούρκων.
Εκτός από αυτό το στοιχείο ότι όντως γνώριζαν εκ των προτέρων για την τουρκική εισβολή της 20ης Ιουλίου, η μεγαλύτερη απόδειξη ότι ο Κάλλαχαν εξαπάτησε την Επιτροπή είναι μία άκρως απόρρητη επιστολή που έλαβε στις 10 Αυγούστου κατά τη διάρκεια της δεύτερης Διασκέψεως της Γενεύης από τον Υποπτέραρχο Μέλλερς, Ανθυπαρχηγό του Επιτελείου Εθνικής Αμύνης, ο οποίος βρισκόταν στη Γενεύη:
ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ
Ενδεχόμενα τουρκικά σχέδια
1. Ο τουρκικός στρατός αναζητά αφορμή για να εξακολουθήσει τις επιχειρήσεις. Ο επόμενος πιθανός στόχος τους θα είναι η αύξηση της εκτάσεως της περιοχής τους, προκειμένου αυτή να συμπεριλάβει ολόκληρο το βορειοανατολικό τμήμα της Κύπρου, όπως αυτό οριοθετείται από γραμμή πέντε μίλια ανατολικώς της Μόρφου, διά μέσου των νοτίων προαστίων της Λευκωσίας και κατά μήκος της παλαιάς οδού Αμμοχώστου με κατεύθυνση προς Αμμόχωστο. Εκτιμώ ότι για να το επιτύχουν θα εξαπολύσουν επίγεια επίθεση από την παρούσα θέση τους, προς δυσμάς και εντός της Λευκωσίας, σε συνδυασμό με ρίψεις δύο ταγμάτων αλεξιπτωτιστών στο περίκλειστο Τσάτου και πιθανώς μία απόβαση στο βόρειο τμήμα του Κόλπου της Αμμοχώστου. Ταυτοχρόνως, θα προήλαυναν με τεθωρακισμένα προς Ανατολάς από τις ανατολικές θέσεις, προκειμένου να συναντηθούν με τις δυνάμεις τους στον Τσάτο. Απόβαση στον Κόλπο της Μόρφου θεωρείται απίθανη στην παρούσα φάση. […]
Την ίδια μέρα, ο Μέλλερς έστειλε τηλεγράφημα από τη Γενεύη στον Υπαρχηγό του Επιτελείου Εθνικής Αμύνης στο Λονδίνο:
Ο Υπουργός Εξωτερικών ανησυχεί ιδιαιτέρως με την άτεγκτη στάση της τουρκικής αντιπροσωπείας στη Γενεύη και με τις ισχυρές ενδείξεις ότι πιθανώς συντόμως να επιχειρήσουν μια μείζονα εξόρμηση από την περιοχή η οποία βρίσκεται επί του παρόντος υπό τον έλεγχό τους. Εκπρόσωποι του Υπουργείου Εθνικής Αμύνης έχουν κληθεί να παράσχουν γενικές εκτιμήσεις ως προς την πιθανότερη μορφή μιας τέτοιας επεκτατικής κινήσεως και ως προς το τί θα μπορούσε να κάνει η δεόντως ενισχυμένη UNFICYP (Δύναμη των Ηνωμένων Εθνών για την Διατήρηση της Ειρήνης στην Κύπρο) επεμβαίνοντας η ίδια και ξεκαθαρίζοντας στους Τούρκους ότι θα πρέπει να αντιμετωπίσουν δυνάμεις του ΟΗΕ προκειμένου να επιτύχουν τους στόχους τους. Η δύναμη αυτή θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη και καλά εξοπλισμένη προκειμένου να δικαιώσει τη φήμη της και να φέρει αποτελέσματα, αλλά έχω τονίσει δεν μπορούμε να ελπίζουμε παρά σε αποτροπή και ότι δεν υπάρχει περίπτωση να συγκρατηθούν οι Τούρκοι με τα επίπεδα ενόπλων δυνάμεων που εκτιμάται ότι διαθέτουν για να μην αναφερθώ στην αεροπορία τους.
Σύμφωνα με μια ρήση δεν μπορούμε να αρνηθούμε την αλήθεια. Η αλήθεια, όμως, μπορεί να παραμείνει κρυμμένη επί πολλά χρόνια. Η διεθνής πολιτική, όπως και οι εθνικές πολιτικές, είναι βρώμικο παιχνίδι που συχνά βασίζεται στην απληστία, τις φιλοδοξίες, την αλαζονεία και τον φόβο. Τότε, λοιπόν, γιατί είπε ψέματα ο Κάλλαχαν και το Φόρεϊν Όφις του; Κυρίως για να αποφύγει να πει δημοσίως ότι η Βρετανία ενέδωσε στον Κίσινγκερ και έχασε την ανεξαρτησία της εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής της. Επίσης, έπρεπε να διατηρήσει όσο το δυνατόν καθαρότερη την εικόνα του για τις επικείμενες εσωκομματικές εκλογές και την ανάδειξή του σε αρχηγό του Εργατικού κόμματος και μετέπειτα Πρωθυπουργό. Πράγματι, σε λιγότερο από δύο μήνες -και αφού παραιτήθηκε ο Γουίλσον- έγινε Πρωθυπουργός.
Εν κατακλείδι
Η βρετανική εξωτερική και αμυντική πολιτική, κυρίως στην Ελλάδα, την Κύπρο και την Τουρκία, έχει παραμείνει στην ουσία ίδια με τότε, παρ’όλες τις μελίρρυτες ιμπεριαλιστικές κενολογίες που ξερνούσαν συστηματικά οι κυβερνητικές μηχανές δημοσίων σχέσεων. Οποιαδήποτε λύση στο Αιγαίο ή την Κύπρο στηρίζεται στην ευκόλως εννοούμενη σημασία της Τουρκίας –παρά την όποια αντι-ισραηλινή ρητορική του Ερντογάν για εσωτερική και μουσουλμανική κατανάλωση- και στις βάσεις που είναι πλέον μόνο κατ’ όνομα βρετανικές. Όπως ακριβώς με τα ψέματα για το Ιράκ, και τώρα για το Ιράν, μόνο ένας ανόητος θα μπορούσε να πιστέψει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες του Ηνωμένου Βασιλείου και του Ισραήλ (ΗΠΗΒΙ) επιζητούν νόμιμη λύση για το Αιγαίο και την Κύπρο. Μόνο πολιτική λύση μπορούν να δώσουν! Και «πολιτική» σημαίνει αγνοώντας πλήρως το διεθνές δίκαιο. Πώς αλλιώς να ελέγξει κανείς την Ανατολική Μεσόγειο και να προσέχει τους Ρώσους, οι οποίοι ήταν κάποτε οι καλύτεροι φίλοι της Ελλάδος μέχρι που ο Βενιζέλος (κι ας μην ξεχνάμε τον Πλαστήρα) τα κατέστρεψε όλα;
10 Μαρτίου 2012
Σύντομο Ακαδημαϊκό Βιογραφικό Σημείωμα:
Δρ. William Mallinson
Ο Δρ. William Mallinson διετέλεσε μέλος του Διπλωματικού Σώματος της Αυτού Μεγαλειότητος. Εν συνεχεία κατέστη Διδάκτωρ του Τμήματος Διεθνούς Ιστορίας του London School of Economics and Political Science. Κάλυψε την Ολλανδική εξωτερική πολιτική, Ολλανδο-Γερμανικές σχέσεις και τον επανεξοπλισμό της Γερμανίας κατά την πρώτη περίοδο δημιουργίας των Ευρωπαϊκών θεσμών και του ΝΑΤΟ, καθώς και των ετών που προηγήθηκαν του Ψυχρού Πολέμου. Επί του παρόντος είναι Λέκτορας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο και διδάσκει Βρετανική ιστορία, λογοτεχνία και πολιτισμό. Το 1994 του χορηγήθηκε υποτροφία του ελληνικού κράτους, και έκτοτε μελετά εξονυχιστικώς τα αρχεία του Φόρεϊν Όφις, του Βρετανικού Υπουργείου Αμύνης, του Πρωθυπουργικού Γραφείου και του Υπουργικού Συμβουλίου του Ηνωμένου Βασιλείου, εστιάζοντας στις Αγγλοελληνικές σχέσεις κατά τον Ψυχρό Πόλεμο, συμπεριλαμβανομένης της Κύπρου. Έχει δημοσιεύσει αρκετά άρθρα στον τύπο και έχει μιλήσει σε πολυάριθμα συνέδρια. Κατά καιρούς διδάσκει στην Ελληνική Σχολή Εθνικής Αμύνης, με έμφαση επί θεμάτων Βρετανίας και Ρωσίας/ΕΣΣΔ. Έχει συγγράψει τα εξής βιβλία:
Public Lies and Private Truths, Cassell, London and New York, 1996, and Leader Books, Athens, 2000.
Portrait of an Ambassador, Attica Tradition Educational Foundation, Athens, 1998.
Cyprus: A Modern History, I.B. Tauris, London and New York, 2005, updated in 2009 as a paperback. Also published in Greek in 2005 by Papazissis, Athens.
From Neutrality to Commitment: Dutch Foreign Policy, NATO and European Integration, I.B. Tauris, London and New York, 2010.
Partition through Foreign Aggression, University of Minnesota, 2010.
Cyprus, Diplomatic History and the Clash of Theory in International Relations, I.B. Tauris, London and New York, 2010. Έχει επίσης εκδοθεί και στην ελληνική από τις εκδόσεις Εστία, 2011.
Britain and Cyprus: Key Themes and Documents since World War Two, I.B. Tauris, London and New York, 2011.
Έχει δημοσιεύσει άρθρα και κριτικές σε επιστημονικά περιοδικά με κριτές, ορισμένα από τα πιο πρόσφατα των οποίων είναι ενδεικτικώς τα εξής:
‘Enosis, Socio-Cultural Imperialism and Strategy: Difficult Bedfellows’, Middle Eastern Studies, vol.41, no. 4, July 2005.
‘US Interests, British Acquiescence and the Invasion of Cyprus’, The British Journal of Politics and International Relations, vol.9, no. 3, August 2007.
‘Britain, Cyprus, Turkey, the USA and Greece in 1977: Critical Submission or Submissive Criticism?’, Journal of Contemporary History, vol. 44, no. 4, October 2009.
‘Spies, Jolly Hockeysticks and Imperialism in Cyprus’, Journal of Balkan and Near Eastern Studies, vol. 13, issue 2, June 2011.
‘Foreign Policy Issues of a Part-Occupied EU State’, The Cyprus Review, vol.23, no.1, Spring 2011.
No comments:
Post a Comment